De grote Powerpoint Paniek

Begin jaren 2000 was PowerPoint overal: in bedrijven, overheidsorganisaties en scholen. In 1987 verkocht het programma nog 40.000 exemplaren, tien jaar later waren dat er 4 miljoen, en in 2003 had het 95% van de markt in handen. Maar die opmars riep ook weerstand op. Critici beweerden dat het onze manier van denken versimpelde, nuance wegpoetste en ons veranderde in passieve luisteraars.

De kritiek bereikte een hoogtepunt na de ramp met de Space Shuttle Columbia in februari 2003. Zeven astronauten kwamen om toen de shuttle bij terugkeer in de atmosfeer uiteenviel. Onderzoek wees uit dat technische waarschuwingen over schade aan de vleugel waren verpakt in complexe, slecht leesbare PowerPoint-slides. Volgens de onderzoeksraad droeg dat bij aan het onderschatten van het gevaar.

Een van de felste critici was Edward Tufte, hoogleraar en expert in datavisualisatie. Hij noemde PowerPoint een medium dat verwarring in de hand werkt en zelfs levens kan kosten. Zijn pamflet The Cognitive Style of PowerPoint ging als een lopend vuurtje. Hij kreeg bijval van onder meer Jeff Bezos en Steve Jobs, die het programma in bepaalde vergaderingen verboden. Er was zelfs kort een ‘Anti PowerPoint Partij’ in Zwitserland.

Toch bleef PowerPoint overeind. Sterker nog: het gebruik nam alleen maar toe. Van Zoom-feestjes tijdens de lockdown tot kinderen die een slide-deck maken om hun ouders te overtuigen van een puppy – PowerPoint is overal.

Onderzoekers vinden inmiddels weinig bewijs dat PowerPoint ons dommer maakt, maar erkennen wel dat het de manier van presenteren en vergaderen heeft veranderd. In plaats van gesprekken in een kring, zitten we nu vaak in een U-vorm, kijkend naar een scherm.

 De kern van de kritiek – dat vorm belangrijker wordt dan inhoud – klinkt nog altijd bekend. Misschien maakt PowerPoint ons niet dom, maar het kan wel gemakkelijk leiden tot gemakzuchtige presentaties. Zoals Tufte zei: “Het is handig voor de spreker, maar vaak schadelijk voor het publiek en de inhoud.”

Ik zie zelf dagelijks dat het niet het programma is dat het verschil maakt, maar de spreker. Een sterke presentatie begint in mijn optiek met een helder verhaal, niet met het opmaken van slides. PowerPoint kan ondersteunen, maar alleen als het visueel versterkt wat je zegt en de aandacht bij jou als spreker blijft. Een inspirerende presentatie vraagt om keuzes: minder tekst, meer beeld, en vooral meer contact met je publiek. Uiteindelijk wil je dat mensen onthouden wat jij vertelt, niet wat er op je scherm stond.